BAŞI BOŞ GEZEN VAGUS

Kranial sinirlerden biri,vücuttaki bir çok organın işlevini düzenlemk için beyin sapından göğse ve karna doğru dağılarakvücutta "dolaşır". Boğaz kaslarını(yutak ve gırtlak) ve solunum organlarını(akciğerler), dolaşımı(kalp), sindirimi( mide, karaciğer,pankreas,onikiparmak bağırsağı, ince bağırsak ve kalın bağırsağın çıkan ve enine bölümleri) ve boşaltımı(böbrekler) donatır. Bu sinir ince ve çok dallı olduğu için Latincede "başıboş , gezgin" anlamına gelen vagus kelimesinden, "vagus"siniri olarak adlandırılmıştır.

Vagus siniri, homeostazı sürdürmek için gerekli olan çok sayıda bedensel işlevi düzenlemeye yardımcı olur. Sempatik zincir,spinal sinirlerden kaynaklanıp,hayatta kalmak için gereken stres ve harekete geçme durumunu desteklerken, kranial sinirlerin çoüu stressiz durumları teşvik eder. Kranial sinirlerin temel işlevlerinden biri dinlenmeyi ve onarmayı kolaylaştırmaktır. Ayrıca görme, koklama, tatma ve işitme duyusunun yanı sıra yüz derisine yapılan dokunuşları hissetmeyide sağlar. Memelilerde kranial sinirlerin bazıları sosyal davranışı geliştirmek ve kolaylaştırmak için birlikte çalışır. Her bir Kranial sinir, bir Romen rakamla numaralandırılır; örneğin koku alma sinirine KSI denir ve "birinci kranial sinir" anlamına gelir.Sinirler çift olmasına rağmen genellikle tekli terim kullanılır.

Fiziksel ve duygusal sağlık açısından iyi olmak birbiriyle yakından ilişkilidir. Başımız ağrıyorsa mutlu, neşeli olmak ve diğer insanlarla bağlantı kurmaya çalışmak zor olabilir. Öte yandan iyi bir gece uykusu, biraz egzersiz ve iyi bir yemek sonrasında kendimizi inaılmaz derede huzurlu ve mutlu hissederiz. Vagus, sağlıklı olabilmemiz, duygusal olarak iyi hissetmemiz ve aile, arkadaşlar ve hayatımızdaki diğer insanlarla pozitif etkileşimde bulunabimemiz için iyi çalışmalıdır.

Vagus sinirinden bahsededilen ilk kayıt Roma İmparatorluğu'nda yaşayan ve yaralarını tedavi ettiği galdyatörlerde ve ayrıca vücut hakkında hakkında daha fazla bilgi edinmek için parçalarına ayırıp incelediği Berberi maymunlarında ve domuzlardaki vagus siniri üzerine çalışan Yunan Doktor Claudius Galen'e aittir.( MS 130-200)Galen, vagus siniri zarar gören bazı gladyatörlerde ortaya çıkan belirli fonksiyon bozukluklarına dikkat çekmiştir. Galen'in ilk keşfinden bu yana, vagus siniri bir çok psikoloğun yazdığı makale ve kitaplarda dahil olmak üzere tüm tıbbi metinlerde yer almıştır. Yüzyıllar boyunca Galen'in gözlemlerini temel alan tıp doktorları otonom sinir sisteminin, sempatik ve parasempatik olmak üzere iki bölümden oluştuğuna inanıyorlardı.Sempatik sinir sistemi stres hallerinde aktive olmakta ve gerektiğinde vücudun savaşması, kaçması veya gerekirse donakalması için yardımcı olmaktadır. Parasempatik sinir sisteminin öncelikli olarak vagus sinirinden oluştuğu ve gevşeme, dinlenme ve onarmayı arttırdığı kabul ediliyordu. Neredyse evrensel olark kabuledilen fikir,sempatik ve parasempatik sinir sistemlerinin,kişi stres ve rahatlam durumları arasında geçiş yaşarken, aktivitelerini bu duruma göre ayarlayan dengeli bir sistem oluşturduğu yönündeydi.  Son yüzyıl boyunca kronik stres kalp hastalığı, astım, diyabet ve bir dizi başka hastalıklarla ilgili sağlık sorunu olarak tanımlandı. Bu nedenle iyi çalışan bir vagus sinirinin sağlık için gerekli olduğu düşünüldü. Vagus siniri dolaşımdan, solunumdan, sindirimden ve boşaltımdan sorumlu iç organların düzgün çalışmasını sağladığı düşünülüyordu. 

Vagus sinirine ek olarak "rahatlama durumu" tanımı genellikle inen kolon, mesane ve üreterlerin alt kısımlarına giden sakral parasempatik yolların aktivitesini içerir. Bu yolların bazıları cinsel organları donatarak çeşitli cinsel reaksiyonlara neden olur. Bazı sempatikler omurga tabanındaki sağrı kemiğinden gelen sakral sinirleri içerir. Vagus siniriyle birlikte ele alındığında bunlar "dinlenme ve sindirme" veya "beslenme ve üreme" sistemi olarak tanımlanmıştır. 

1994 yılında Psikofizyolojik Araştırmalar Derneği başkanlık konuşmasında Stephen Porges, vagus siniri fonksiyonuna yeni bir yaklaşım kazandıran Polivagal Teorisini tanıttı. Porges radikal olarak farklı bir otonom sistemi önerdi. Stres kavramı eski modele benzer olmasına rağmen otonom sinir isetemini üç bölüme odakladı : vagus sinirinin ventral dalı, sempatik sinir sistemi ve vagus sinirinin dorsal dalı.

Devamı bir sonraki yazıda...

Kaynak:

Vagus Sinirinin Şifa Gücünü Keşfetmek

Stanley Rosenberg